چه چیزی با نرخ ارز در روزهای اخیر بازی می کند؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ طی هفته های اخیر ارز دوباره با نوسانات زیادی روبرو شد، اما نکته مهمی که باید به فعالان بازار آموزش داده شود این است که چه عوامل بنیادی ای این نرخ را تعیین میکنند، در ذیل به برخی از این موارد میپردازیم؛

بازار ارز با چه متر و معیارهایی تحلیل میشود؟

به صورت عمومی در تحلیل های بازار ارز موارد زیر مد نظر تحلیلگران قرار میگیرد، این شاخصه های تحلیل عمدتا به سه دسته تقسیم میشوند، این سه دسته عبارتند از عوامل بنیادی، تقاضاهای سفته بازی و عوامل موقت و شوک دهنده

1. عوامل بنیادی تعیین نرخ ارز

این عوامل عبارتند از عوامل مرتبط با منابع ارزی، عوامل مرتبط با مصارف ارزی، عوامل انتظاری، نقدینگی داخلی، ذخایر ارزی، تقاضای مبادلاتی پول در داخل کشور و شرایط حاکم بر دریچه های ارزی کشور که به آنها میپردازیم؛

• منابع ارزی

اولین مسئله در رابطه با تعیین نرخ ارز میزان منابع ارزی در دسترس کشور است، این منبع لزوما ذخایر ارزی نیست، بلکه به میزان ورودی های بنیادینی نظیر مقدار صادرات گاز، نفت، مشتقات نفتی، فولاد و محصولات اساسی ای مانند آن را شامل میشود، طبیعی است که اخبار تحریمی تا زمانی که جایگزین های تولید داخل کشور برای این محصولات ایجاد نشود یا این محصولات نتوانند سهم بسزایی را در بازارهای جهانی خود پیدا کنند، منابع ارزی کشور دچار نوسانات عمده است. این عوامل شامل موارد ذیل است؛

۱-مقدار صادرات نفت و گاز

۲-قیمت نفت و گاز

۳-صادرات پتروشیمی

۴-صادرات کالاهای بومی

۵-حساب سرمایه و مالی

• مصارف ارزی

اما این تنها منابع ارزی نیستند که بر نرخ ارز موثر هستند، بلکه سمت مصارف نیز حساب ارزی کشور را تحت تاثیر قرار میدهد، به عنوان مثال کاهش قیمت جهانی برخی محصولات باعث ضرر به واردکننده شده و او از وارد کردن باز می ایستد، همین حساب ارزی را تحت تاثیر قرار میدهد یا به میزانی که واردات از صادرات پیشی گرفته و تراز تجاری کشور منفی شود احتمال بالا رفتن نرخ ارز زیاد است، به عنوان مثال در آبان ماه صادرات ایران 24 درصد کاهش یافت بهخ صورتی که در هشت ماهه نخست امسال ۲۷ میلیارد دلار کالا از کشور صادر شده و در مقابل آن ۲۸.۴ میلیارد دلار وارد شده است که براین اساس تراز تجاری کشور ۱.۴ میلیارد دلار منفی بوده است.

موارد جالبی در تعیین نرخ ارز وجود دارد؛ مثلا اختلاف تورم در اتحادیه اروپا و آمریکا در یک نوسان برای ریال تغییر نرخ های متفاوتی را به دست میدهد. عوامل موثر در تعیین نرخ ارز در قسمت مصارف عبارتند از؛

۱- واردات کالا ها و خدمات

۲- پرداختی به عوامل تولید خارجی

۳- قیمت های جهانی کالا

۴- تورم داخلی کشورهای شریک تجاری

5- حساب سرمایه و مالی

6- ذخایر ارزی

• انتظارات نسبت به منابع و مصارف

واکنش اقتصاد به برخی احتمالات در آینده انتظارات آن را میسازد و این انتظارات برخی آثار واقعی را در اقتصاد رقم میزند، به عنوان مثال در قضیه بنزین تورم انتظاری ارزش پول ملی را کاهش داد و این باعث شد تا ارز دستخوش تغییر شود.

۱- انتظارات بازار نسبت به وقایع مختلف نظیر بنزین

۲- وضعیت تدابیر مختص بازار ارز در دولت دوازدهم

• رشد نقدینگی

از جنبه ارزی تورم به معنای ساده یعنی به ازای هر واحد ارز خارجی تعداد ارزهای داخلی بیشتری باشد، به میزانی که نقدینگی بدون پشتوانه تولیدی و اقتصاد واقعی منتشر شود، زمینه برای چنین مسئله ای پیش خواهد آمد، این مسئله طی سالهای 91 تا کنون به واسطه سودهای بانکی اتفاق افتاد و از 97 پایه پولی و استفاده از منابع بانک مرکزی زمینه برای بروز رکود تورمی جدید را ایجاد میکند.

• ذخایر ارزی

این عامل به تنهایی یک عامل بسیار مهم در بازار ارز است، البته نفس داشتن این ذخایر مهم نیست بلکه میزان دسترسی و سرعت دسترسی مهم است، عواملی که شدت و ضعف اثرگذاری این مسئله را تعیین میکنند عبارتند از؛

۱-تغییرات نرخ های برابری ارزی

۲-تغییرات قیمت طلا

۳-در دسترس بودن ذخایر

• تقاضای مبادلاتی پول

چنانچه در موارد پیشین نیز مشخص بود مسئله ارز به صورت بنیادین به تولید ملی هر کشوری وابستگی دارد، به میزانی که تجارت داخلی کشوری افزایش پیدا کند و تقاضای مبادلاتی آن افزایش پیدا کند ارز آن کشور تقویت خواهد شد، البته نهادهای مالی نیز در این زمینه مهم هستند، به عنوان مثال تاخیر و سرعت بانک مرکزی یا صرافی ها در تسویه بازار ها یا تنظیم حاشیه سود بازار ارز که میزان دخالت ها آنها را میسنجد بر بازار روزانه ارز اثر میگذارد.

• دریچه های ارزی

نرخ ارز در بازارهای موازی تهران-دوبی-سلیمانیه-استانبول و هرات تعیین میشود، منابع و مصارف، عرضه و تقاضا اینجا بازی میکنند، به صورت مشخص یکی از دریچه های ارزی ایران سلیمانیه است که ریال به دینار و سپس دینار به درهم مبادله شده و نرخ ارز را تعیین میکند، هر چه عراق بلبشو باشد برای ارز ایران بدتر خواهد بود.

2. سفته بازی روی دلار

معاملات فردایی و کف بازار برای سفته بازی که حدود 6 تا 7 درصد از تقاضای ارزی کشور را دارد، از جمله عوامل مهم و خط ده قیمتی برای بازار ارز است، به همین خاطر بعضی وقتها بگیر ببند برای کنترل قیمت موثر است.

3. تقاضای نقدی(شوک گذرا)

روزگار هزار رو و رنگ دارد، بعضی اوقات شوک های ارزی دست عوامل داخلی نیست و خارج از کنترل است، فضای بین الملل اقتضائاتی دارد که بر بازارها موثر است، از جمله عواملی که به صورت متناوب در بازار ارز رخ میدهد موارد ذیل است؛

۱- تسویه حساب شرکت های بین المللی در ماه دسامبر: بانک‌هاي خارجي در ماه نوامبر با طرف‌هاي ايراني تسويه حساب مي‌کنند و به اين دليل، در نوامبر تقاضا براي دلار فصلي، بالا مي‌رود.

۲- تعطیلات کریسمس و ژانویه

بهره سخن

همانطور که تشریح شد، بزرگترین عامل بنیادی برای تعیین نرخ ارز تولید ملی کشور است، اگر میخواهید نرخ ارز را بسنجید اهتمام مردم و مسئولین را به تولید ملی بسنجید.